درمان اختلال دوقطبی چیست؟
اختلال دوقطبی حتی در شدیدترین حالت قابل درمان است. هرچه فرایند درمان زودتر شروع شود، احتمال کاهش شدت و بسامد دورههای افسردگی و شیدایی بیشتر خواهد بود. ازآنجاییکه اختلال دوقطبی در تمام طول عمر فرد را درگیر خود میسازد، درمان هم طولانیمدت است و نهتنها درجهت تسکین علائم پیش میرود، بلکه قصد دارد مانع از عود علائم شود. اکثر افراد دچار اختلال دوقطبی از نظر نوسانات خلقی و علائم مربوط به آن به ثبات خواهند رسید.
ترکیب دارو و رواندرمانی موثرترین روش درمان است. بهعلاوه، اغلب از بیماران درخواست میشود علائم روحی روزانه، روشهای درمان، الگوی خواب و اتفاقات زندگی را در جدولی بنویسند. شواهد نشان داده نوشتن این امور در درک و مدیریت بهتر بیماری به بیمار و اعضای خانواده او کمک میکند: میتوان بهموقع متوجه تغییرات خلقی شد تا از بروز اپیزود کامل جلوگیری شود. حتی زمانیکه سدی بر سر راه درمان قرار نگیرد، باز هم ممکن است نوسانات خلقی رخ دهد و باید فوراً آن را به پزشک گزارش داد تا برنامهی درمان را تنظیم کند.
روان درمانی برای بیماری دوقطبی چیست؟
تحقیقات نشان میدهد مشارکت در انواع رواندرمانی توسط بیمار و اعضای خانواده منجر به افزایش ثبات روحی، کاهش مدت زمان بستری شدن و بهبود عملکرد فرد در چند حیطه میشود. معمولاً برای درمان اختلال دوقطبی از روش درمان شناختی رفتاری، آموزش روانی، خانواده درمانی و درمان بین فردی و ریتم اجتماعی (IPSRT) استفاده میشود. در IPSRT روی اهمیت داشتن الگوی منظم خواب و بیداری تاکید میشود زیرا به تاخیر انداختن بیداری باعث تحریک اپیزود شیدایی میشود.
تغییر الگوی رفتاری منفی
معمولاً روانشناس معتبر، مددکار اجتماعی یا مشاور این خدمات را انجام میدهد و اغلب با روانپزشک همکاری دارد تا پیشرفت بیمار تحت نظارت قرار بگیرد. درمان شناختی رفتاری به افراد دچار اختلال دوقطبی کمک میکند الگوهای فکری و رفتاری منفی یا نادرست مربوط به بیماری را تغییر دهند.
در آموزش روانی، به افراد دچار اختلال دوقطبی درمورد این وضعیت، راههای درمان و تشخیص علائم عود آن اطلاعرسانی میشود تا قبل از تجربهی اپیزود کامل بیمار تحت درمان قرار گیرد. آموزش روانی برای اعضای خانواده هم مفید است.
خانواده درمانی به کاهش میزان پریشانی ناشی از علائم فرد بیمار کمک میکند. درمان بین فردی و ریتم اجتماعی به افراد دچار اختلال دوقطبی کمک میکند روابط خود را بهتر و روتین روزانهی خود را تنظیم کنند. داشتن روتین روزانه و برنامهی خواب به جلوگیری از بروز دورهی شیدایی کمک میکند.
دارو برای بیماری دوقطبی چیست؟
با اینکه ممکن است پزشک عمومی که در روانپزشکی تخصص ندارد داروی روانگردان تجویز کند، توصیه میشود افراد دچار اختلال دوقطبی برای درمان به روانپزشک مراجعه کنند. برای درمان اختلال دوقطبی از چند نوع دارو استفاده میشود.
معمولاً برای کنترل دورههای شیدایی از داروهای تثبیتکنندهی خلق استفاده میشود که شاید لیتیم شناختهشدهترین نوع آن باشد. لیتیم که بهعنوان اولین داروی تثبیتکنندهی خلق به تایید اداره غذا و داروی ایالت متحده رسید، اغلب در کنترل شیدایی و پیشگیری از عود دورههای شیدایی و افسردگی بسیار موثر عمل میکند.
ازجمله دیگر داروهای تثبیتکنندهی خلق میتوان به داروهای ضد تشنج مثل لاموتریژین (لامیکتال)، والپروئیک اسید(دپاکین)، دیوالپروئکس سدیم (دپاکوت) و کاربامازپین (تگرتول و غیره) اشاره کرد. در سال ۱۹۹۵ داروی والپروات برای درمان شیدایی به تایید اداره غذا و دارو رسید.
ممکن است بهمنظور دستیابی به بهترین تاثیر ممکن داروهای ضد تشنج با لیتیم یا با یکدیگر ترکیب شوند. درصورت لزوم، و معمولاً به مدت کوتاه، برای درمان دورههای افسردگی و شیدایی داروهای دیگر نیز اضافه میشود.
داروهای ضد افسردگی
گاهی مصرف داروهای ضد افسردگی منجر به تغییر روحیه و تسریع اپیزود شیدایی یا هیپومانیا یا چرخش سریع میشود. بهمنظور پیشگیری از بروز این مشکل، معمولاً به داروهای تثبیتکننده خلق و خو بهتنهایی یا همراه با داروهای ضد افسردگی نیاز است.
معمولاً کودکان و نوجوانان مبتلا به اختلال دوقطبی با مصرف لیتیم درمان میشوند اما گاهی از والپروات و کاربامازپین نیز استفاده میشود.
زنان دچار اختلال دوقطبی که قصد بارداری دارند یا باردار میشوند، بهعلت تاثیر احتمالی داروهای تثبیت کننده ی خلق و خو روی جنین درحال رشد یا نوزاد شیرخوار با چالش روبه رو می شوند. متخصص بالینی می تواند به این زنان کمک کند تا مزایا و خطرات تمام گزینههای درمان را سبک سنگین کنند.
همچنین بهمنظور کنترل علائم شیدایی و افسردگی در اختلال دوقطبی از داروهای ضد روانپریشی هم استفاده میشود و بعضی از این داروها به تثبیت وضعیت روحی نیز کمک میکنند. ازجمله داروهای ضد روانپریشی میتوان به الانزاپین (زیپرکسا)، کوئتیاپین (سروکوئل) و ریسپریدون (ریسپردال) اشاره کرد.
مشکل بیخوابی
اگر فرد مشکل بیخوابی داشته باشد، داروی قوی بنزودیازپین مانند کلونازپام یا لورازپام موثر واقع میشود. با این حال، از آنجاییکه این داروها اعتیادآور است، بهتر است بهمدت کوتاه تجویز شود. در این صورت گاهی از سایر داروهای آرامبخش، مانند زولپیدم، استفاده میشود.
درحال حاضر، در حال تحقیق پیرامون تاثیر اسید چرب امگا-۳ (که در روغن ماهی یافت میشود)، بهتنهایی یا در کنار سایر داروهای متداول، روی درمان بلندمدت اختلال دوقطبی هستیم.
شاید لازم باشد برای مدیریت مناسب اختلال دوقطبی، برنامه درمان چند بار طی دورهی بیماری تغییر کند. هرگونه تغییر در نوع یا دوز دارو باید تحت نظارت روانپزشک انجام شود. بیمار باید بهمنظور جلوگیری از هرگونه اثر جانبی تمام داروهای دیگر یا مکملهای طبیعی را که مصرف میکند با روانپزشک درمیان بگذارد.
عملکرد غیر عادی غدهی تیروئید
در اغلب موارد، عملکرد غدهی تیروئید در افراد دچار اختلال دوقطبی، بهخصوص کسانی که چرخش تند روحی را تجربه میکنند. غیرعادی است. از آنجاییکه بالا یا پایین بودن میزان هورمون به تنهایی منجر به تغییر انرژی و روحیه میشود. میزان تیروئید تحت نظارت دقیق پزشک قرار میگیرد. مصرف لیتیم در بعضی از افراد منجر به کاهش میزان هورمون تیروئید میشود. بنابراین این دسته از افراد به مصرف مکمل تیروئید نیاز دارند.
تمام داروها اثر جانبی دارند. عوارض، بسته به دارو، شامل افزایش وزن، حالت تهوع، رعشه، کاهش میل جنسی، اضطراب، ریزش مو، اختلال حرکتی یا خشکی دهان میشود. لازم است بهمنظور حفظ تعادل مزایای درمان، پزشک دوز یا نوع دارو را تنظیم کند. نباید بدون توصیه روانپزشک دارو را قطع کرد یا تغییر داد.
شوک درمانی در بیماران دوقطبی
در شرایط بحرانی، مانند روانپریشی یا فکر به خودکشی، که دارو، درمان روانی-اجتماعی و ترکیب این موارد موثر واقع نمیشود. یا تاثیر کمی روی علائم حاد دارد، شوک برای بیماران دوقطبی انجام میشود. همچنین زمانیکه وضعیت پزشکی بیمار، مانند حاملگی، اجازه استفاده از دارو را نمیدهد. برای درمان اپیزودهای حاد از شوک درمانی در بیماران دوقطبی استفاده میشود.
تاثیر شوک درمانی روی افسردگی شدید، شیدایی یا ترکیب این دو یعنی افسردگی شیدایی بسیار بالاست. احتمال بروز مشکل دائمی در حافظهی بیمار با استفاده از روشهای مدرن شوک درمانی در بیماران دوقطبی به طرز قابل توجهی کاهش پیدا کرده است.